İran xam neftini Çinə daşıyan GİZLİ neftdaşıma mərkəzi üzə çıxdı

İran xam neftini Çinə daşıyan GİZLİ neftdaşıma mərkəzi üzə çıxdı - ŞOK FAKTLAR

16:46 - 20 Noyabr 2024

Malayziya yarımadasının 40 mil şərqində, dünyadakı ən böyük "qaranlıq donamma" nöqtəsi yerləşir. Böyük gəmilər tez-tez rahat qeydiyyatlı bayraqlarla, yəni dövlət bayraqları ilə sığortasız olaraq hər gün buraya yüklərini köçürmək üçün gəlir. Bu, milyonlarla dollar dəyərində sanksiya tətbiq olunan İran neftinin hər il Çinə çatmasının yoludur — halbuki, rəsmi olaraq, ölkə son iki ildə bir damla belə neft idxal etməyib.

Manset.az xəbər verir ki, "Bloomberg" araşdırmaçıları bu nöqtələrdən son beş ilin peyk görüntülərini analiz ediblər.

Məlumata görə, ABŞ-nin İran üzərində tətbiq etdiyi sanksiyaların gücləndirilməsindən sonra İran neftinin qanunsuz şəkildə daşındığı və alınıb satıldığı geniş bir "kölgə iqtisadiyyatı" və ya qeyri-rəsmi bazar əməliyyatları meydana gəlib.

2020-ci ildən bəri bu cür neft daşıma əməliyyatlarının sayı ən azı iki dəfə artıb. 2024-cü ildə kanaldan nə qədər neftin transfer edildiyini dəqiq ölçmək mümkün deyil. Lakin tanker ölçüsü barədə məlumatlar bu ilin ilk doqquz ayında təxminən 350 milyon barel neftin alqı-satqı edildiyini göstərir.

2024-cü il üçün orta neft qiymətini və sanksiyaya məruz qalan xam neftə tətbiq edilən endirimi nəzərə alaraq, bu məbləğ 20 milyard dollardan çox edir. Həqiqi dəyər isə ehtimal ki, çox daha yüksəkdir.

Ola bilsin ki, bu ərazidə fəaliyyət göstərən bəzi gəmilər "qaranlıq donanma"ya (yəni, qanunsuz neft daşınması ilə məşğul olan) aid deyil. Amma mütəxəssislər bildirir ki, heç bir qanuni və etibarlı gəmi sahibi bu qədər uzaqda, sahildən çox aralıda, risklər və əməliyyat xərcləri çox yüksək olan bir yerdə yükdaşıma əməliyyatı həyata keçirə bilməz. Başqa sözlə, bu gəmilərin burada fəaliyyət göstərməsi üçün heç bir əsaslı səbəb yoxdur, çünki belə əməliyyatlar çox risklidir və çox baha başa gəlir. Bu, qanuni fəaliyyət göstərən gəmilər üçün çox mənasız olar.

İranın böyük maliyyə çətinlikləri və alıcı çatışmazlığı olduğu üçün Cənubi Çin Dənizindəki bu gizli neft daşıma əməliyyatları onun iqtisadiyyatını gücləndirməsi üçün bir vasitədir. Başqa sözlə, İran sanksiyalardan qaçaraq, neftini bu yolla satmağa çalışır, çünki digər rəsmi ticarət kanalları bağlanıb və ciddi tələbat yoxdur.

Çin isə ABŞ-nin tətbiq etdiyi sanksiyaları tanımır və onlara riayət etmir. Çin üçün bu "gizli əməliyyatlar şəbəkəsi" öz kiçik neft emalı zavodlarına ucuz neft əldə etmək imkanı yaradır. Beləliklə, Çin ABŞ-nin təzyiqlərindən uzaq duraraq, sanksiyalarla üzləşmədən daha ucuz neft alır.

Bu gizli neft daşınması mərkəzi, Qərbin Tehran ilə əlaqədar gəlir axınlarını dayandırmağa yönəlmiş cəhdlərinə birbaşa təhdiddir. Yəni, bu əməliyyatlar sanksiyaların qarşısını almaq üçün işləyən bir sistemdir.

Məsələn, Donald Tramp prezidentliyə qayıdacağı təqdirdə İran üzərində təzyiqi artırmaq niyyətində olduğunu bildirib. Lakin bu "qaranlıq neft" şəbəkələri çox vaxt böyük şirkətlərin və ya dövlətlərin birbaşa müdaxiləsi olmadan, gizli şəkildə işləyir.

Hazırkı ABŞ administrasiyası da bu məsələ ilə bağlı narazıdır. Onlar Malayziya hökumətindən belə boşluqları, qanunsuz neft daşınması kimi məsələləri daha ciddi şəkildə həll etməsini tələb ediv, amma bu cəhdlərdə çox da uğur əldə olunmayıb.

Məsələ ilə bağlı Çin Xarici İşlər Nazirliyi neft transferləri ilə əlaqəli xəbərlərə konkret şərh verməyərək, İranla ticarətinin qanuni olduğunu, ona hörmət edilməli və qorunmalı olduğunu bildirib.

Bəs transferlər necə həyata keçirilir?

Gəmilər arasında neft transferləri və ya "tanker-to-tanker" transferləri dedikdə, bir gəminin yüklərini başqa bir gəmiyə keçirməsi prosesi nəzərdə tutulur.

"Tanker-to-Tanker" transferinin icra edilməsi:

a. Yüklərin keçirilməsi:

Sahildəki transferlər: Gəmilər, adətən sahildən xeyli uzaqda, dənizin açıq hissələrində birləşirlər. Bu, həm təhlükəsizlik məqsədilə, həm də nəzarətin az olması üçün edilir. Gəmilər bu bölgədə bir-birinə yaxınlaşır və adətən çox yaxşı koordinasiya edilmiş əməliyyatlarla yüklər bir gəmidən digərinə keçir.
Daşıma avadanlıqları: Bu cür əməliyyatlar üçün, xüsusi transfer cihazları, borular və ya "hoses" (neft xətti) istifadə olunur. Yüklər bu vasitələrlə bir gəmidən digərinə ötürülür.

b. Transferin başlanması:

Gəmilər arasında koordinasiya edilir ki, bir gəmi başqa gəminin yanına gəlsin. Bunun üçün gəmi kapitanları və əməliyyat komandaları əlaqə saxlayır. İki gəmi bir-birinə çox yaxınlaşmalı və təhlükəsiz məsafədə dayanmalıdır.
Əməliyyatlar zamanı, neftin sızmaması və digər təhlükələrin qarşısını almaq üçün bütün prosedurlar ciddi şəkildə izlənilir.

c. Yüklərin keçirilməsi və gizlədilməsi:

Yüklər, bir neçə saat və ya bəzən günlərlə davam edən proseslərdə bir gəmidən digərinə ötürülür.
Əməliyyatın sonunda,yükləri alan gəmi çox vaxt başqa bir liman və ya ölkə göstərir, beləliklə, İranın adı bu ticarətdə görünmür.

Fidan Əliyeva

Manşet.az