“Ali Məhkəmənin bu qərarı hüquq sisteminin şəffaflığını və obyektivliyini təmin etməyə yönəlib” Manset.az

“Ali Məhkəmənin bu qərarı hüquq sisteminin şəffaflığını və obyektivliyini təmin etməyə yönəlib”

16:18 - 29 Oktyabr 2024

“Hüquq sisteminin ən önəmli təməl prinsiplərindən biri məhkəmə qərəzsizliyidir. Məhz məhkəmə qərəzsizliyi, hüququn ədalətli tətbiqini və cəmiyyətin hər bir üzvü üçün hüquqi təhlükəsizliyi təmin edir. Azərbaycan Ali Məhkəməsinin verdiyi bir qərar, məhz bu prinsipi mərkəzə alaraq qərəzsizlik və obyektivliklə bağlı hüquqi mühitdə geniş müzakirələrə səbəb olub. Vətəndaşların hüquqlarının qorunması, hüquqi proseslərin obyektivliyi və məhkəmə qərarlarının şəffaflığı kimi məsələlər Ali Məhkəmənin verdiyi qərarda əks olunur”.

Manset.az xəbər verir ki, bunu Vəkillər Kollegiyasının üzvü Pərviz Məmmədov Ali Məhkəmənin qərarının şərh edərkən deyib.

O bildirib ki, məhkəmə qərəzsizliyi, ədalətli məhkəmə prosesinin təməl prinsipidir. Bu prinsipin əsasında dayanan anlayışa görə, məhkəmə hər hansı şəxsi və ya maddi maraqlardan asılı olmamalı, heç bir tərəfə üstünlük verməməli və bütün tərəflərin hüquqlarına bərabər yanaşmalıdır. Beynəlxalq hüquqda bu prinsip, xüsusilə “İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında” Avropa Konvensiyasının 6-cı maddəsi ilə təmin edilir. Bu maddədə bildirilir ki, hər bir şəxs mülki hüquq və vəzifələrinin müəyyən edilməsi zamanı müstəqil və qərəzsiz məhkəmə tərəfindən ədalətli məhkəmə baxışı hüququna malikdir.

Həmin qərarla bağlı əsas məqamları təqdim edirik:

Ali Məhkəmənin qərarının əsasları

Ali Məhkəmənin verdiyi qərarın əsas mövzusu, Bakı Apellyasiya Məhkəməsində işləyən bir hakimin işinə onun məhkəmə tərkibi tərəfindən baxılmasının tərəflərin ədalətli mühakimə hüququnu şübhə altına alması ilə bağlı idi. Bu işdə iddiaçı cavabdehə qarşı "bağışlama müqaviləsinin etibarsız hesab edilməsi" və digər hüquqi tələblərlə məhkəməyə müraciət edib. Lakin cavabdehin Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin hakimi olması iddiaçının narahatlığına səbəb olub. İddiaçı hesab edib ki, həmin məhkəmə tərkibində cavabdehin iş yoldaşları tərəfindən qərar veriləcəyi halda obyektiv və qərəzsiz qərarın çıxarılması şübhə doğuracaq. Bu səbəblə iddiaçı Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin bütün məhkəmə tərkibinə etiraz etmiş və işin digər bir apellyasiya məhkəməsinə verilməsini tələb edib. Ali Məhkəmə bu etirazı haqlı hesab edərək, işin Sumqayıt Apellyasiya Məhkəməsinə göndərilməsinə qərar verib.

Qərarın hüquqi əsaslandırılması

Ali Məhkəmənin bu qərarı beynəlxalq və yerli hüquqi prinsiplərə uyğun şəkildə əsaslandırılıb. Avropa İnsan Haqları Konvensiyasının 6-cı maddəsində vurğulanan məhkəmə qərəzsizliyi və ədalətli məhkəmə araşdırması hüququ, bu qərarda mərkəzi rol oynayır. Ali Məhkəmə, qərarında Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin “Belilos İsveçrəyə qarşı” işində göstərdiyi presedentə istinad edərək, məhkəmə tərkibində şəxsi və iş münasibətləri olan tərəflərin olmasının, zahiri baxımdan qərəzli bir vəziyyət yaratdığını bildirib. Bundan əlavə, Azərbaycan Respublikasının Mülki Prosessual Məcəlləsi də məhkəmə qərəzsizliyini təmin edən maddələrə malikdir. Xüsusilə, Məcəllənin 19-cu və 23-cü maddələrinə əsasən, məhkəmə tərkibində olan hakimlərdən hər hansı birinin obyektivliyinə dair əsaslı şübhələr varsa, həmin işə həmin məhkəmə tərkibi tərəfindən baxılmasına yol verilmir. Bu maddələrə istinad edərək, Ali Məhkəmə işin Bakı Apellyasiya Məhkəməsindən Sumqayıt Apellyasiya Məhkəməsinə göndərilməsi ilə qərəzsiz və obyektiv mühakiməni təmin edib.

Vətəndaş hüquqlarının qorunması

Bu qərar vətəndaşların məhkəmə prosesində hüquqlarının qorunması baxımından əhəmiyyətli bir nümunədir. Vətəndaşlar məhkəmə sisteminə inamı yalnız obyektiv və qərəzsiz mühakimə təmin edildiyi halda saxlaya bilərlər. Ali Məhkəmənin bu qərarı hüquq sisteminin şəffaflığını və obyektivliyini təmin etməyə yönəlib. Hüquqi proseslərdə hər hansı qərəzliliyin olması, vətəndaşların hüquqlarının tam şəkildə müdafiə olunmamasına səbəb ola bilər ki, bu da hüquqi dövlətin əsas prinsipinə ziddir. Məhkəmə tərkibinin qərəzsiz olmasının təmin edilməsi və bu prinsiplərə uyğun qərarlar verilməsi, cəmiyyətin məhkəmə sisteminə olan inamını artırır. Ali Məhkəmənin bu qərarı, həmçinin vətəndaşların məhkəmə qərarlarından şübhələndiyi hallarda öz hüquqlarını müdafiə etmək üçün əlavə yollarının olduğunu göstərir. Ali Məhkəmənin son qərarı, məhkəmə qərəzsizliyi və obyektivliyinin təmin olunmasının vətəndaş hüquqlarının qorunmasında nə qədər vacib olduğunu bir daha vurğulayır. Qərarın qəbul olunması prosesində beynəlxalq hüquqi prinsiplər, Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin presedentləri və yerli qanunvericilik nəzərə alınmışdır. Bu qərar, hüquqi sistemin şəffaflığını qorumağa və vətəndaşların hüquqlarını müdafiə etməyə yönəlib.

Məhkəmə qərəzsizliyi hüququ yalnız konkret işlərdə deyil, bütövlükdə hüquq sisteminin fəaliyyətində həlledici rol oynayır. Bu cür qərarlar, hüquqi cəmiyyətin inkişafını və hüquq dövlətinin əsas prinsiplərinin qorunmasını təmin edir. Vətəndaşların hüquqlarını qorumaq üçün məhkəmə sistemində qərəzsiz və obyektiv yanaşma hər zaman ən vacib tələblərdən biri olmalıdır.