Ali Məhkəmədən mülkiyyət hüquqlarının qorunması sahəsində mühüm qərar

Vəkillər Kollegiyasının üzvü Pərviz Məmmədov Ali Məhkəmədə baxılan mülkiyyət hüquqları ilə bağlı iş üzrə fikirlərini paylaşıb.


Manset.az xəbər verir ki, bu barədə danışan vəkil qeyd edib ki, Azərbaycan Respublikasında mülki hüquq münasibətlərinin tənzimlənməsi və ədalət məhkəməsinin prinsipləri çərçivəsində Ali Məhkəmənin 25 yanvar 2024-cü il tarixli qərarı diqqətəlayiq bir hüquqi təcrübə yaratmışdır. İddiaçı MMC-nin cavabdeh "xxx"ə qarşı "ödənilmiş 71,510 manat vəsaitin geri qaytarılması" tələbi üzrə işi, mülkiyyət hüquqlarının qorunması və dövlət orqanlarının məsuliyyəti mövzusunda mühüm nümunədir.

İşin faktiki halları və özəlləşdirmə prosesi

İddiaçı MMC 17 fevral 2003-cü il tarixli və 19 nömrəli alqı-satqı müqaviləsi əsasında Bakı şəhəri, Səbail rayonu, Badamdar qəsəbəsi, M. Müşfiq küçəsində yerləşən 1.387,90 kv.m qeyri-yaşayış sahəsini özəlləşdirmişdir. Bu məqsədlə, Dövlət Əmlakının Özəlləşdirilməsi Departamentinin hesabına 575.347.000 manat (köhnə Azərbaycan manatı ilə) vəsait ödəmişdir. Denominasiyadan sonra bu məbləğ 115.069 manata bərabərdir.

Məhkəmə mübahisələri

Daha sonra mübahisəli əmlakla bağlı digər şəxslərin iddiaları əsasında məhkəmə çəkişmələri başlamışdır. 1 saylı Yerli İqtisad Məhkəməsinin 2006-cı il tarixli qətnaməsi ilə İddiaçı MMC-yə verilmiş şəhadətnamə və texniki pasport etibarsız hesab edilmişdir. Qətnamədə, əmlakın 862,50 kv.m-lik hissəsinin "Həsrət" kiçik müəssisəsinə qaytarılması qərara alınmışdır.

Yuxarı instansiya məhkəmələri

İddiaçı MMC-nin apellyasiya və kassasiya şikayətləri təmin edilməmiş, qərarlar qüvvədə saxlanılmışdır. Bunun nəticəsində, iddiaçıya məxsus əmlakın əhəmiyyətli bir hissəsi əlindən alınmışdır.

Maliyyə tələbi

İddiaçı MMC özəlləşdirmə zamanı ödədiyi vəsaitin məhrum olduğu 862,50 kv.m-lik hissəsinə düşən 71,510 manatının ona geri qaytarılmasını tələb etmişdir. Bu tələb, ödədiyi ümumi məbləğin əmlakın kvadrat metrinə nisbəti əsasında hesablanmışdır.

İddiaçının mövqeyi

İddiaçı MMC iddia edirdi ki:

1. Dövlət orqanının qanunsuz hərəkətləri nəticəsində əmlakının bir hissəsindən məhrum olmuşdur.

2. Özəlləşdirmə zamanı ödədiyi vəsaitin müvafiq hissəsi ona geri qaytarılmalıdır.

3. Mülkiyyət hüquqlarının pozulması və bunun nəticəsində yaranan zərərin əvəzinin ödənilməsi vacibdir.

Cavabdehin mövqeyi

Cavabdeh "xxx" isə aşağıdakıları əsas gətirirdi:

1. İddia müddəti ötürülmüşdür və buna görə iddia təmin edilməməlidir.

2. İddiaçı MMC tərəfindən əmlakın özəlləşdirilməsi zamanı ödədiyi vəsaitin geri qaytarılması üçün hüquqi əsas yoxdur.

3. Məhkəmə çəkişmələrinin nəticələri və qanuni qüvvəyə minmiş qərarlar iddianın təmin olunmamasına səbəb olmalıdır.

Ali Məhkəmənin mövqeyi və hüquqi əsaslandırma

Ali Məhkəmə, aşağı instansiya məhkəmələrinin qərarlarını dəstəkləyərək, iddianın təmin edilməsinin qanuni və əsaslı olduğu qənaətinə gəlmişdir.

İddia müddətinin tətbiqi

• Mülki Məcəllənin 384.0.4-cü maddəsi: Mülkiyyətçinin hüquqlarının pozulmasının aradan qaldırılması tələblərinə iddia müddəti tətbiq edilmir. Bu, mülkiyyət hüququnun pozulması hallarında iddia müddəti məhdudiyyətinin olmadığı deməkdir.

• Ali Məhkəmənin yanaşması: İddiaçının tələbi mülkiyyət hüququnun pozulmasının nəticələrinin aradan qaldırılmasına yönəldiyindən, iddia müddəti məsələsi burada tətbiq olunmur.

Vurulan zərərin əvəzinin ödənilməsi:

• Mülki Məcəllənin 1096 və 1097-ci Maddələri: Mülki hüquq pozuntuları nəticəsində vurulan zərərin əvəzi tam həcmdə zərərvuran tərəfindən ödənilməlidir.

• Satıcının Məsuliyyəti: Satıcı (dövlət orqanı), alıcıya üçüncü şəxslərin hüquqları ilə yüklü olmayan əmlak verməyə borcludur. Bu öhdəliyin pozulması nəticəsində alıcının məruz qaldığı zərər satıcı tərəfindən ödənilməlidir.

Faktiki halların qiymətləndirilməsi

• Ödənilən vəsaitin həcmində uyğunluq: İddiaçı tərəfindən ödənilən vəsaitin əmlakın kvadrat metrə nisbəti əsasında hesablanması məhkəmə tərəfindən düzgün hesab edilmişdir.

• Əlavə ekspertiza ehtiyacının olmaması: Məhkəmə sadə hesablamalarla zərərin məbləğini müəyyən edə bildiyindən, əlavə ekspertiza təyin edilməsinə ehtiyac görməmişdir.

Cavabdehin təqsiri və məsuliyyəti

• Dövlət orqanının qanunsuz hərəkətləri: Cavabdeh tərəfindən əmlakın bir hissəsinin qanunsuz olaraq özəlləşdirilməsi və sonradan bu əməliyyatın etibarsız hesab edilməsi, iddiaçıya vurulan zərərin əsas səbəbidir.

• Məsuliyyətin qanuni əsasları: Mülki qanunvericilikdə nəzərdə tutulan qaydalara əsasən, vurulan zərərin əvəzinin ödənilməsi cavabdehin vəzifəsidir.

Bu iş Azərbaycan hüquq sistemində mülkiyyət hüquqlarının qorunması və dövlət orqanlarının məsuliyyəti sahəsində mühüm bir presedentin yaradılması baxımından əhəmiyyətlidir. Hüquqşünaslar və mülkiyyət hüquqları sahəsində maraqlı olanlar üçün bu qərar mülki qanunvericiliyin tətbiqi və məhkəmə praktikasının inkişafı baxımından önəmlidir.İddiaçı MMC-nin uğuru hüquqlarının müdafiəsi üçün hüquqi vasitələrdən səmərəli istifadə etməsi və qanunvericiliyin verdiyi imkanlardan yararlanması ilə bağlıdır. Bu, digər hüquqi şəxslər və fiziki